Sensus heeft de rode loper uitgelegd voor de Farmdroid FD20. Met een stevige duurzaamheidspremie ondersteunt de cichoreiverwerker telers die het experiment met de veldrobot aangaan. Een rondgang langs de early adoptors leert dat die enthousiast zijn om de alternatieve onkruidaanpak te laten lukken. Maar het gaat niet vanzelf meteen goed. De zaai-/schoffelrobot vermindert chemieverbruik spectaculair. (Lees hier ook over hoe akkerbouwers die inmiddels met de Farmdroid werken, de robot ervaren.)

Robotstofzuiger of melkrobot

‘Je kunt de acceptie van de Farmdroid vergelijken met die van een robotstofzuiger’, zegt Koos Havelaar van Farmdroid-importeur HAK Havelaar in Bleiswijk. ‘De overstap van een klassieke stofzuiger naar een nieuwe steel-stofzuiger is een gemakkelijke. Die verandert in feite niks aan je werkwijze; in korte tijd ga je er je huis of kamer mee door. Maar een robotstofzuiger is een heel ander verhaal. Die neemt jou het werk uit handen in een totaal ander tempo. Dat is echt een ander concept, iets nieuws. Dat vraagt anders kijken naar de klus.’ Meer richting landbouw dringt de vergelijking met de melkrobot zich op. Ook de aanschaf dáárvan vergt een flinke ingreep in de bedrijfsvoering.

Andere benadering

De vraag is waarom van de Zwitserse Ecorobotix ARA spotsprayer achter de trekker er in Nederland bijna honderd lopen, terwijl voor de Farmdroid de teller in Nederland nog op vijftien staat. Allebei zijn ze nog maar kort op de markt en allebei reduceren ze het chemieverbruik drastisch. Havelaar: ‘Een groot verschil in mijn ogen is dat de Ecorobotix doet wat boeren kennen. Het is een precisiespuit in de hefinrichting van de trekker. Met een chauffeur erop en die in een normaal tempo over het land rijdt. De Ecorobotix spotsprayt met grote precisie wat’ie aan onkruid tegenkomt. Geen kwaad woord daarover, maar de Farmdroid die met zeg 500 meter per uur helemaal zelfstandig het land over gaat, is echt een heel andere benadering. Dat is echt een omschakeling en dat vraagt wat van de teler. Zo’n robot aanschaffen is echt wat anders.’

Zaaien volgens vast raster

De Farmdroid FD20 is een robot-werktuigdrager op zonne-energie die zowel kan zaaien als schoffelen. De robot is geschikt voor allerlei fijnzadige gewassen, zoals suikerbieten, cichorei, uien, spinazie, koolzaad etc. Nadat eerst alle de hoekpunten van een perceel zijn ingemeten, de robot rijdt geen curves, zaait de robot met grote precisie volgens een vooraf in geprogrammeerd vast raster. De zaai-elementen leggen de zaden met grote precisie weg en de machine onthoudt exact waar elk zaadje ligt. De machine kan worden uitgerust met een spotspraysysteem dat een bodemherbicide spuit in een vlakje op het zaadje. De robot zaait met een lage snelheid zo’n tweeëneenhalve hectare per dag. Bij akkerbouwer Gert Sterenborg in Onstwedde (Gr.) deed hij zes etmalen over 16 hectare.

De machine werk volledig elektrisch. Bovenop liggen vier zonnepanelen die twee accu’s opladen. Bij voldoende zonnig weer overdag gaat het werk ook ’s nachts door. Raken de accu’s ’s nachts leeg en de Farmdroid stopt, dan gaat-ie in de ochtend bij voldoende licht weer aan het werk. Verschillende telers hebben extra accu’s om te wisselen als de machine stilvalt. Opmerkelijk feitje: Pieter Risseeuw uit Schoondijke (Zld.) rijdt dan naar de hightech robot met zijn Massey Ferguson 35 uit 1960….

Grote druk op chemie dwingt telers om naar alternatieven te kijken

Al vóór opkomst schoffelen in de rij

Na het zaaien wordt de machine omgebouwd om te kunnen gaan schoffelen. Dat wil zeggen de zaaielementen gaan omhoog en schoffels voor tussen de rijen worden gemonteerd. Voor schoffelen ín de rij zijn er beweegbare armpjes per plantenrij met een schoffelmesje er aan. Dat mesje klapt tussen de afzonderlijke plantjes uit om daar het onkruid te wieden.  Aangezien de machine exact weet waar het zaadje – of clustertjes van zaden zoals bij uien – heeft weggelegd, kan de schoffelen al beginnen vóór opkomst. Met name op grotere percelen is het in de regel nodig om meteen na het zaaien te beginnen met schoffelen, en dan bezig te blijven, aangezien met de rondgang al gauw een kleine week gemoeid is. Het is zaak onkruidjes in meteen in het witte draden-stadium te pakken.

Experimenteren met schoffels

Het wisselvallige weer van afgelopen voorjaar pakt niet goed uit voor de Farmdroid. Aan de ene kant zet regen de machine stil (hij zet zichzelf uit bij een ingestelde hoeveelheid regen). Aan de andere kant vormt zich na even scherp drogen aan de oppervlakte een korstje dat het schoffelen bemoeilijkt. Opzij gedrukte stukjes harde grond kunnen dan jonge gewasplantjes beschadigen.

Onder meer daarom experimenteren gebruikers met andere schoffels dan de standaard geleverde stalen stangetjes die door de grond gaan, bijvoorbeeld hoekschoffeltjes die van uit de gewasrij naar binnen wijzen. In Schoondijke (Zld.) heeft bioteler Mark Buijze met klei van meer dan 40 procent afslibbaar heeft zulke schoffeltjes gemonteerd. Maar ook Sterenborg op zijn zandgrond in Onstwedde (Gr.) monteerde ze. Dit aanpassen van de schoffels heeft trouwens weinig met de Farmdroid op zich te maken. Altijd al passen akkerbouwers hun schoffeltuig aan aan de specifieke grondomstandigheden op hun bedrijf.

Druk op chemie helpt Farmdroid

De Farmdroid lijkt in een eerste reflex vooral een machine die door met name biologische telers omarmt zal worden. Iedereen die het onkruid chemieloos beheerst, kan bioteler worden, wordt wel gezegd. Het schoffelen in de rij tussen de planten vervangt namelijk veel handwerk wat duur en schaars is. Toch staan de meeste Farmdroids op gangbare bedrijven, omdat daarvan er de meeste zijn. Maar het is toch vooral de druk op chemische onkruidbestrijding die de Farmdroid in de kaart speelt. Toelatingen voor herbiciden lopen af, waarbij er geen nieuwe geschikte voor in de plaats komen.

Sensus

Met name cichoreiverwerker Sensus heeft daarom de Farmdroid met open armen ontvangen. Al sinds de opkomst van het gewas cichorei is de teeltondersteuning door deze Cosun-BV vooral gericht op de onkruidbestrijding. Totdat een cichoreigewas de bodem bedekt heeft, hebben namelijk de langzaam groeiende plantjes het zwaar in de concurrentie met onkruid. Met het aflopen van de opgebruiktermijn van het bodemherbicide Bonalan op 12 mei j.l. raken de chemische mogelijkheden voor de onkruidaanpak in cichorei weer verder uitgeput. Overigens is het wegvallen van Bonalan een enorm gemis ook voor technieken als de FarmDroid. Juist omdat Bonalan als enige geschikt is om in de periode na zaai, waarin je nog niet dicht genoeg op de kleine cichorei kiemplanten kunt schoffelen, de eerste onkruiddruk kan helpen reduceren. Gehoopt wordt daarom op een vrijstelling voor dit doel.

Financiële ondersteuning aanschaf

De eerste ervaringen met de zaai- en schoffelrobot FarmDroid in seizoen 2022 waren volgens Schunselaar veelbelovend, ondanks dat er ook ‘veel geleerd’. Via ondersteuning in 2023 heeft  Sensus via het initiatief ‘Groeikracht Cosun’ telers de mogelijkheid geboden om een FarmDroid grotendeels voor te financieren. In 2023-2024 is het gebruik van de Farmdroid FD20 opgenomen in de voorwaarden om in aanmerking te komen voor de duurzaamheidstoeslag in de cichoreicontracten. Dat betekent een toeslag van €15 per ton cichorei; ofwel €750 per hectare bij opbrengst van 50 ton. Groeikracht Cosun-Sensus financiert de machine voor, met de toeslag wordt de machine afbetaald.

Gebruikersgroepen

Andere technieken om de cichoreiteelt minder afhankelijk van chemie te maken en om voor de duurzaamheidspremie in aanmerking te komen zijn wiedeggen, schoffelen, spotsprayen. Voor de FarmDroid zijn er via Sensus gebruikersgroepen van telers samengesteld, voor kennisuitwisseling en operationele ondersteuning van de early adopters.

‘Op zich is cichorei een weerbaar gewas’, motiveert René Schunselaar de ondersteuning. ‘Weinig last van insecten en schimmels. Alleen onkruid is een serieus probleem. Samen met de telers en andere partners werken we hard aan het toekomstbestendig maken van de teelt.’ De interesse van Sensus in de robot kwam ruim twee jaar geleden niet plotseling uit de lucht vallen. In Duitsland draaiden er toen al een stuk of vijftig in vooral de teelt van biologische suikerbietenteelt.   

11 van de 15 Farmdroids in Nederland draaien in cichorei

Afwijkend van precisieschoffelen met camera

Schunselaar van Sensus: ‘Alle andere nieuwe schoffel- of wiedtechnologie die ik ken, is gebaseerd op beeldherkenning van gewas en onkruiden. Het contrast van onkruid met cichorei is klein. Wij hebben ervaren in cichorei dat beeldherkenning niet altijd helemaal goed werkt. Voordat cichorei als zodanig wordt herkend, is het bij wijze van spreken al overgroeid door onkruid. De plantjes staan ook dicht op elkaar in de rij, 9 à 10 cm. Als cichorei op een gegeven moment groot is om herkend te worden, ziet een camera alleen nog maar groen. Dat werkt dus niet. De precieze precisie-plaatsbepaling waarmee de Farmdroid werkt, is afwijkend van andere precisietechnieken.’
Zoals gezegd staat de teller van verkochte Farmdroids dit voorjaar op 15. Elf daarvan draaien in de cichorei. Totaal zijn er in Denemarken tot dit voorjaar 500 gebouwd en verkocht; reden voor de fabrikant om een Limited Black Edition uit te brengen.

Geen plug&play

Het is voor het gebruik van een veldrobot niet alleen dat de teler in zijn hoofd een knop moet omzetten, zoals importeur Koos Havelaar vertelt. Er zijn nog concrete kwesties aan de orde die nopen tot: eerst-maar-eens-de-kat-uit- de-boom-kijken. Het gebruik van de Farmdroid is niet simpel een kwestie is van accu opladen, machine in het veld zetten en op de AAN-knop drukken. Het is ook bij deze innovatie geen kwestie van plug&play. Gebruikers zeggen de machines te waarderen, zien er perspectief in voor hun bedrijven, maar noemen tegelijkertijd een reeks aan hobbels op het pad naar een vlekkeloze werking. Die hobbels zijn:

* Het land ligt niet vlak genoeg. Voor een goed schoffeleffect moet het glad als een biljartlaken liggen, zeggen verschillende gebruikers
* Een ‘zonnestorm’ verhinderde tijdelijk het gps-signaal, waardoor een stukje niet strak werd gezaaid en later werd omgeschoffeld.
* Het krappe tijdvenster op grote percelen. Als de robot na een dag of vijf zes klaar is met zaaien, zijn aan het begin de groene onkruidjes al zichtbaar. Dat geldt ook voor de verschillende schoffelrondes.
* Korstjes of kluitjes na opdrogen na een regenbui die tegen de kwetsbare gewasplantjes worden geschoven. Of de schoffel die net over of te diep net onder het korstje gaat lopen. Geldt ook voor bemande schoffels, maar dan kan de chauffeur ingrijpen.

Afzienbare terugverdientijd

De terugverdientijd hangt erg af van de gekozen uitgangspunten. Hieronder drie situaties. 

Voor de bioteelt
Biologisch teler Mark Buijsen redeneert als volgt: een keer door de uien met de hak kost ruim zes manuren à €30 = €180. Acht tot 10 rondgangen maakt dan een kostenpost van €1.440 à €1.800.
Een robot op 10 hectare uien zou dan iets van tussen €15.000 en €18.000 aan handwerk uitsparen.
Dat komt neer op een terugverdientijd van 6 à 7 jaar

Voor de cichoreiteelt
De Duurzaamheidstoeslag van Sensus die door het gebruik  van de Farmdroid is binnen te halen, bedraagt bij 20 hectare: 20 x €15/ton x 50 ton/ha = €15.000 per jaar. Daarbovenop komt een besparing doordat geen of minder herbiciden worden gespoten. Ook is sprake van minder opbrengstderving door minder plagen van cichorei door herbiciden. Als alles goed lukt ontstaat dan een aantrekkelijk plaatje van Farmdroid versus gangbaar.

Zelf zaaien                              €125/ha
Geen herbiciden                     €300/ha
Niet spuiten                           €120/ha (4x na opkomst à €30)
Besparing handwerk              €150/ha
Meeropbrengst                     €650 (10 % van €6.500/ha)
Duurzaamheidstoeslag         €750/ha
                                                 ————
TOTAAL                                   €2.095/ha
Uit deze  optelsom van uitgespaarde kosten en meeropbrengst, kan de Farmdroid betaald worden.

Voor suikerbieten
20 hectare zaaien met De Farmdroid bespaart 20 keer €120 aan zaaikosten, zes onkruidbespuitingen van €40 aan middel en €25 aan spuitloon per hectare. Totaal zo’n €10.000  per jaar. Dan zou de Farmdroid in tien jaar tijd terugverdiend zijn. Niet helemaal als je voor de Farmdroid met spotspray ook nog tien procent van de normale herbicide rekent (€24/ha). Overigens is onder de omstandigheden van afgelopen voorjaar een areaal van 20 hectare per robot aan de hoge kant.