Data-boer met eigen kluis zelf aan het roer

Goed gebruik van data biedt veel potentie. Maar de opslag en het gebruik van data is nog niet goed geregeld op het boerenbedrijf. BO Akkerbouw, Wageningen University & Research, RVO en overheid werken aan een zogenoemde Roadmap DATA-Ecosysteem open teelten.

Dit moet uitmonden in een data-kluisconstructie waarbij beschikbaarheid en privacy van gegevens van het bedrijf zijn gegarandeerd. Ook is het daarmee mogelijk om data te delen  voor precisiemanagement , kunnen betere data-analyses worden uitgevoerd en wordt verantwoording richting derden versimpeld.

Dataverordening op komst

De EU werkt momenteel aan de zogenoemde Data Act (of Dataverordening). Een voorstel dat het delen van data moet stimuleren. En zeker voor de open teelt is het delen en omgaan met data welkom. De boer heeft al wel appjes en sensoren waar data uit voortkomt. Een sensor die het vocht in de akkers registreert, de temperatuur in de opslag, bodemdichtheid, taak- en satellietkaarten…. Maar het is vaak stand alone-informatie die niet of nauwelijks met elkaar communiceert. “Dat komt onder meer omdat leveranciers van app’s en datasystemen er geen belang bij hebben, en boeren extra kosten moeten maken voor data-delen. Zij willen vooral hun eigen systeem verkopen. Het communiceert niet met elkaar”, zegt Corné Kempenaar, projectleider van de Nationale Proeftuin Precisielandbouw (NPPL) en werkzaam bij Wageningen UR. André Hoogendijk van BO Akkerbouw bevestigt dat beeld. “De data is van de afnemer of toeleverancier en maar zelden van de boer. De data-positie van de boer is slecht.”

‘De data-positie van de boer is slecht’

Veel profijt

Terwijl datagebruik in potentie heel veel kansen biedt. Kempenaar somt op. Met data kan een boer beter monitoren en voorspellen. Hij krijgt ook meer overzicht. Met goede data is verantwoording (bijvoorbeeld over milieu en duurzaamheid) richting afnemers, toezichthouders en overheid veel makkelijker. Je kunt ook beter benchmarken met je buurman, precisielandbouw wordt mogelijk, er is meer ketenoptimalisatie mogelijk, de opbrengsten per hectare kunnen er door omhoog en kennis kan veel beter worden gedeeld. Kempenaar: “In het buitenland zijn er bedrijven van 40.000 ha waarvan elke 10 vierkante meter digitaal wordt gemonitord. De bedrijven ontwikkelen hun eigen kennis We kunnen nog heel veel doen aan teeltmanagement op basis van data door data-delen.”

Datakluis

En dus is het tijd dat de boer een veilige, digitale plek/ruimte op het internet krijgt voor data waarin hij zelf over die data kan beschikken. Zelf analyses kan maken met de data die hij levert of zelf inkoopt, of daar een adviesbedrijf voor vragen. Hoogendijk: “Als data aan elkaar kan worden gekoppeld, kan daar nog tijdens het teeltseizoen gebruik van worden gemaakt.” Dus waarnemingen van sensoren op de akker kunnen in de cloud gecombineerd worden met data uit de tractor. Hoogendijk: “De boer kan bijvoorbeeld dan opbrengstgegevens vergelijken met collega´s. Maar specifieke data hoeft hij niet te delen met andere partijen. Die keuze blijft bij de boer.”

Toch geldt ook: door kennis te delen, kunnen boeren samen verder komen. Hoogendijk: “Het idee is nu om een datakluis te gaan maken, waarin data op het boerenbedrijf samenkomt en gebruikt kan worden. Moet je je verantwoorden voor bijvoorbeeld milieuzaken, dan kan bepaalde info uit de datakluis worden verstuurd naar betreffende instanties.” Maar dat moet dus niet. Die keuze is aan de boer.

Roadmap

De vier betrokken partijen gaan die datakluis niet zelf maken. Het wordt niet iets van een harde schijf, denk meer aan een cloud-oplossing. Hoogendijk: “We hebben een roadmap ontwikkeld hoe we tot de gewenste situatie willen komen. Welke stappen moeten we zetten en hoe komen we tot een resultaat waar een boer wat aan heeft?”

Volgens Kempenaar is dat vooral een governance-vraagstuk: “We gaan nieuwe gedragsregels opstellen waar systemen aan moeten voldoen zodat data beter kan worden ontgonnen en beter kan worden gebruikt.” 

‘Voorop staat dat de boer eigenaar is en blijft van zijn data’

Uitgangspunt daarbij is volgens Kempenaar: de data-boer aan het roer. “Boeren hebben wat betreft data nog wel koudwatervrees. Komt data niet in verkeerde handen? De buitenwereld hoeft immers niet te weten welke bestrijdingsmiddelen ik gebruik. Voorop staat dat de boer eigenaar is en blijft van zijn data. Privacy boven alles. In jargon: de boer wil data-soevereiniteit. Maar wil je profijt plukken van data, is het wel wenselijk om de mogelijkheden ervan te benutten. Het is dus zowel een technisch vraagstuk (systemen koppelen) als een bestuurlijk vraagstuk (governance en privacy). Dat kan via dat kluisconcept.”

Nieuwe verdienmodellen

Vanuit het ministerie van LNV is Frans Lips betrokken bij de roadmap. Hij zegt: “Voor de omslag naar kringlooplandbouw bieden digitalisering en robotisering grote kansen. Om dit te laten slagen is het van belang dat alle boeren kunnen meedoen op een veilige, vertrouwde, eerlijke en verantwoorde wijze. LNV werkt hiervoor met het agro-werkveld aan een Actieprogramma Digitalisering. Belangrijke thema’s hierin zijn open data, standaardisatie en interoperabiliteit en het kunnen toepassen van data in de bedrijfsvoering. Ook verdienvermogen, competentieontwikkeling, passende wet & regelgeving voor innovaties en kennisontwikkeling zijn belangrijke randvoorwaarden. Voor innovatie en nieuwe verdienmodellen is het delen van data cruciaal. Dit werkt alleen als er voldoende vertrouwen is bij de teler dat hij regie houdt over gebruik van zijn bedrijfsdata. Voor het zetten van deze stap is een norm of gedragscode datagebruik noodzakelijk die breed wordt gesteund door het agro-werkveld. Op technisch vlak is een datadeel-infrastructuur noodzakelijk die deze principes ondersteunt. De komende periode gaan we met onze agro-partners verder aan de slag met het uitwerken van de roadmap.”

Webinar

De roadmap (de weg er naar toe) moet daarbij gaan helpen. Over twee jaar moeten de gedragsregels en de kluis er zijn. Realistisch is dat over vijf jaar de boer intensief zijn data kan benutten en beheren. Op 18 januari 2023 willen de partijen de eerste schetsen van de roadmap met de buitenwereld delen om het aan te scherpen. Hoe kijkt de boerenwereld tegen deze ontwikkeling aan. Wat kan? Waar zitten de hobbels? Daarvoor al, op 7 december is er een webinar over dit onderwerp.’ In dat webinar zullen aanschuiven Corné Kempenaar, André Hoogendijk van de BO Akkerbouw, de WUR  en twee boeren die actief met data bezig zijn.