NPPL-deelnemers vinden een autonome trekker interessant voor eentonige en langdurige (grondbewerking) werkzaamheden en voor situaties waar twee bewerkingen direct na elkaar plaatsvinden. Wel is er een belangrijke nuance tussen autonoom en onbemand en blijkt de routeplanning doorslaggevend. Dat is één van de conclusies na testen bij acht NPPL-boeren met een zelfrijdende trekker. Een terugblik met evaluaties.

Het vertrekpunt

Dit jaar maakte een aantal Nederlandse akkerbouwers, bollentelers, loonwerkers en een veehouder voor het eerst georganiseerd kennis met de kansen én beperkingen van een autonome trekker voor hun bedrijf. Op initiatief van het project Nationale Proeftuin Precisielandbouw (NPPL) en Wageningen Universiteit & Research (WUR) stelden De Bruijn Mechanisatie in Zundert (N.-Br.) en GPX Solutions in Erichem (Gld.) een Steyr Expert 4130 cvt met daarop een iQuus Control systeem ter beschikking. Die trekker ‘trok’ vervolgens van Zeeuws-Vlaanderen naar Overijssel en van Noord-Holland naar Groningen onder de bevlogen supervisie van NPPL-expert Koen van Boheemen, onderzoeker Precisielandbouw & Agro Robotica bij Wageningen Universiteit & Research en zelf ook akkerbouwer. Op de oproep aan NPPL-deelnemers om de autonoom gemaakte Steyr Expert 4130 cvt te testen gingen uiteindelijk zeven bedrijven in.

Deze foto geeft in een oogopslag aan voor welke toepassingen NPPL-deelnemers een autonome trekker met name interessant vinden: grondbewerking. Vooral gevolgd door een trekker met chauffeur die toezicht kan houden op de onbemande trekker én het werk.

Van boomgaard naar akker

GPX Solutions voorzag de verder standaard Steyr Expert 4130 cvt van hun iQuus Control systeem. Dat systeem maakt van nagenoeg elke trekker een trekker die zonder bestuurder kan werken. ‘Control’ staat daarbij voor een uitvoering zonder veiligheidsbumper aan de voorzijde. Dit betekent dat er te allen tijde een persoon in de cabine of de nabije omgeving van de trekker moet blijven voor de veiligheid. De fabrikant biedt ook een uitvoering met veiligheidspakket aan genaamd iQuus Autonomy. Een voertuig met dit systeem mag onder voorwaarden ook zonder toezicht werkzaamheden uitvoeren (zie kader ‘Geen wettelijke beperkingen’). De systemen zijn ontwikkeld voor gebruik in fruitteelt boomgaarden voor het uitvoeren van repeterende werkzaamheden volgens een ingereden of vooraf geplande route die jaar in jaar uit hetzelfde is. Daarin schuilt een uitdaging voor gebruik in het open veld. Een uitdaging die de fabrikant graag aanging.

Salomé voor de leeuwen gegooid

Akkerbouwer Brian Salomé in IJzendijke (Zld.) mocht medio augustus het spits afbijten. Hij wilde een zijn vader een tweedejaars graszaadstoppel laten klepelen gevolgd door de autonome Steyr voor een ondiepe freesbewerking. Maar hoe vertel je een autonome trekker die normaal gezien een eerder gereden route volgt dat-ie om de drie meter moet gaan frezen en een kopakker van een bepaalde breedte aan moet houden? Door die route eerst te gaan rijden met een chauffeur op de bestuurdersstoel. Hij loste dat op door de klepelmaaier aan de Steyr te hangen en tijdens het klepelen van het perceel tegelijk de route voor het frezen vast te leggen. Daar had Salomé duidelijk niet op gerekend toen hij uitgenodigd werd om te testen met een autonome trekker. ‘Ik had er een hogere verwachting van. Met name over het meteen al kunnen gaan werken met AB-lijnen en het automatisch maken van routekaarten.’ GPX Solutions speelde daar vlot op in door op basis van vier AB-lijnen (acht punten) en een gewenste werkbreedte een routekaart te maken voor het volgende perceel van Salomé. ‘Vooralsnog moet dat elke keer. Nu heb ik voor het woelen op het perceel 2,90 meter werkbreedte doorgegeven. Maar als ik er volgend jaar op 3 meter wil gaan poten, moet door GPX opnieuw een routekaart gemaakt, doorgestuurd en ingeladen worden.’

Routeplanning in eigen beheer nodig

Ondanks de snelle interventie van GPX Solutions bleek het uit handen moeten geven van de routeplanning voor de meeste testbedrijven een breekpunt. Het gros van hen doet dat in eigen beheer. Sjaak Huetink van Huetink Bloembollen in Lemelerveld (Ov.) daarover. ‘Op ons bedrijf plannen we sinds tien jaar alle perceelsgrenzen, AB-lijnen, werklijnen en werkzaamheden zelf. Veelal ’s winters, maar sowieso ruim voordat de werkzaamheden plaatsvinden. We weten precies of een AB-lijn dient voor grondbewerking, zaaien/planten en/of gewasbescherming. Die planning en ook de bijbehorende data wil ik niet uit handen geven en ik wil daarvoor ook niet van iemand anders afhankelijk zijn.’

Voorzichtig optimisme bij Sjaak Huetink over de inzet van de autonoom rijdende trekker in de bollenteelt.

Onbemand of autonoom?

Dat de verwachtingen bij de testbedrijven hoog gespannen waren, bleek ook bij het gebruik van de afstandsbediening voor het iQuus Control systeem. De groene startknop daarvan moet terwijl de autonome trekker werkt namelijk continu ingedrukt worden gehouden door een persoon in de nabijheid van de trekker. Dit is omdat de testtrekker geen veiligheidspakket had. Sommigen vonden daarvoor al snel een noodoplossing terwijl anderen zoals Huetink de Steyr liet volgen door een bemande trekker voor een vervolgbewerking. De chauffeur daarvan beheerde de iQuus afstandsbediening. Ook dit gegeven beïnvloedde de mening van een aantal NPPL-ers ten aanzien van autonomie. Zoals van Jan Pieter Evenhuis: ‘De trekker had nog geen veiligheidspakket en dat betekent dat je er telkens bij moet blijven en de groene knop op de afstandsbediening ingedrukt moet blijven houden. Het is natuurlijk maar net wat je verwacht, maar het systeem kan alle functies van de trekker bedienen en daar houdt het mee op. Het systeem is niet zelfdenkend en zelflerend en je moet er de hele dag nog bijblijven. Ik zie het daarom meer als een onbemande trekker dan een volledig autonoom systeem.’ Evenhuis is niettemin enthousiast over en verrast door de techniek. ‘Het viel mij echt honderd procent mee wat-ie al kon. Het is natuurlijk heel eenvoudig om zoiets te bedenken, maar ga het maar eens uitvoeren. Wat mij betreft zijn ze al een heel eind op de goede weg. De functionaliteiten in het open veld vind ik momenteel echter nog te beperkt. Bij ons zou een onbemande trekker wat mij betreft grasland kunnen frezen in het voorjaar en eenvoudige grondbewerkingen uit kunnen voeren. Zoals voor een spitmachine of voor een ploeg uit. Werkzaamheden die niet veel snelheid vragen en niet te complex zijn.’

Jan Pieter Evenhuis: ‘Wat mij betreft is GPX Solutions al een heel eind op de goede weg maar de functionaliteiten in het open veld vind ik momenteel nog te beperkt. Bij ons zou een onbemande trekker wat mij betreft grasland kunnen frezen in het voorjaar en eenvoudige grondbewerkingen uit kunnen voeren.’

Goede voorbereiding loont

Stef Ruiter van bloembollenbedrijf Ruiter-Wever in Andijk (N.-H.) kon profiteren van de ervaringen en het leereffect van de andere bedrijven. Hij raakte mede door een goede voorbereiding al snel gecharmeerd van de mogelijkheden op zijn bedrijf en in zijn bedrijfsvoering. Net als Huetink bereidt Ruiter de routekaarten voor op een moment dat hem dat past zodat er (vlak) voor het uitvoeren van een bewerking geen verdere voorbereidingstijd nodig is. Dit keer moest hij dat nog uit handen geven maar hem is door GPX Solutions beloofd dat zij werken aan een mogelijkheid om zelf routekaarten te maken. Ruiter ziet dan mogelijkheden voor een onbemande trekker bij het bollen planten. ‘Wij spitfrezen vlak voor het planten, bijna in aansluitende werkgangen. Dan is het niet zo heel ingewikkeld om vanaf de plantmachine een onbemande spitfreescombinatie in de gaten te houden. Vanaf de plantmachine zie je voortdurend wat voor werk de spitfrees aflevert en zou je de afstelling kunnen bijstellen als de grond te grof of te fijn komt te liggen. Dynamisch bijstellen dus.’ En terwijl sommige testbedrijven een voorkeur hebben voor een autonome veldrobot zonder cabine, verkiest Ruiter voorlopig het concept van een onbemande standaardtrekker boven een autonoom voertuig zonder cabine. ‘Met dit systeem heb je een trekker die onbemand in het veld aan het werk kan. Maar zet je een knop om, dan kun je er ook met een wagen bollen erachter mee de weg op.’

Vooral interessant voor grondbewerking

Agro innovatiecentrum De Marke in Hengelo (Gld.) was vooralsnog het enige melkveebedrijf dat kennismaakte met de autonome trekker. Tom te Veldhuis: ‘De eerste kennismaking met het autonome deel van de trekker viel me niet tegen. Weiland bloten lukt goed. Hoewel ik dat alleen zinvol vind als de percelen groot genoeg zijn. Is de klus op een perceel snel klaar dan moet je er ook alweer snel naartoe om de trekker naar een ander perceel te brengen. Gras schudden zou ook kunnen maar ook daar geldt hetzelfde: percelen moeten wel groot genoeg zijn voor minstens een aantal uren werk. Wellicht dat het toepassing zou kunnen krijgen wanneer je met twee trekkers op een perceel aan de gang bent. Mogelijk dat je dan bijvoorbeeld maait en dat de trekker autonoom volgt met de schudder. Of dat de maaier autonoom werkt en je zelf volgt met de schudder.’ Het gros van de werkzaamheden vond plaats bij akkerbouwers en bollentelers en zij zien vooral kansen voor autonomie bij grondbewerkingen. Vooral als die bewerking gevolgd wordt door een andere meer gecompliceerde bewerking met een trekker met chauffeur. Dat heeft twee redenen of eigenlijk maar een: toezicht. Toezicht voor de veiligheid én toezicht op de werking van de machine en de kwaliteit van het werk. Juist dat laatste is essentieel voor telers als het aankomt op onbemand werken. Dat realiseren werktuig- en machinefabrikanten zich maar al te goed. Enkele van hen toonden op de recente Agritechnica vakbeurs in Hannover (D.) oplossingen daarvoor met sensoren op cultivatoren en schijveneggen die bijvoorbeeld vollopen en tandbreuk signaleren. Maar ook camera’s die de vlakheid van een zaaibed controleren en het maaibeeld van schijvenmaaiers.

Agro innovatiecentrum De Marke liet de trekker onbemand weiland bloten. Tom te Veldhuis: ‘De eerste kennismaking met het autonome deel van de trekker viel me niet tegen hoewel ik het alleen zinvol vind als de percelen groot genoeg zijn. Is de klus op een perceel snel klaar dan moet je er ook alweer snel naartoe om de trekker naar een ander perceel te brengen.’

Vervolg

Om meer NPPL-deelnemers en ook meer leveranciers de gelegenheid te bieden ervaring op te doen met een onbemande trekker bij Nederlandse gebruikers, willen NPPL en WUR ook komend jaar met een of meerdere autonome trekkers on tour gaan. Met een systeem of systemen die recht doen aan de verbeterpunten van afgelopen jaar.

---

CONCLUSIES

Wat zijn nu concluderend, de voors en tegens van iQuus Control en de zelfstandig rijdende trekker?

+ Geschikt voor bestaande trekkers
+ Snel op te starten en eenvoudig in gebruik|
+ Technisch betrouwbaar en grotendeels uitgerijpt
+ Arbeidsbesparing (in geval van routeplanning vooraf)

– Direct toezicht (nog) nodig
– Route- en taakplanning door fabrikant en nog onvoldoende flexibel
– Autonoom achteruitrijden niet mogelijk en relatief grote kopakkers (>10 meter) nodig
– Arbeidsbehoefte (in geval van routes opnemen)
– Geen intelligentie of sensoren op werktuigen

De NPPL test-boeren nog een keer op een rijtje

Door op onderstaande links te klikken kom je bij de verhalen en video’s van de individuele boeren.

Sjaak Huetink, Lemelerveld
Gert Sterenborg, Onstwedde
Tom te Veldhuis, Hengelo
Stef Ruiter, Andijk
Jan Pieter Evenhuis, Giethoorn
Brian Salomé, IJzendijke
Ronald Swinkels, Meterik (niet met een Steyr maar met een Massey Ferguson)

(En hier nog het verhaal waar het allemaal mee begon)