Akkerbouwer Remco Wesdorp ontwikkelt in het project Proeftuin Van Pallandtpolder een blik op een toekomstbestendige akkerbouw. ‘Het gaat om doelen op de langere termijn, maar onze eerste ervaringen zijn positief.’

Vier pijlers

In 2021 ontstond de Proeftuin Van Pallandtpolder als een gezamenlijk initiatief van de drie ondernemers: akkerbouwer Remco Wesdorp, melkveehouder Huibert Groeneveld en Martijn Groenendijk van Groenendijk Agro & Advies. Dit initiatief kwam voort uit de zoektocht van de grondeigenaar, de Gemeente Goeree-Overflakkee, naar een duurzame invulling voor de 69 hectare grond in Middelharnis. De pijlers waarop de proeftuin is gebaseerd zijn:

•             kringloop akkerbouw-melkveehouderij maken en sluiten
•             vergroten van de biodiversiteit
•             onderwijs integreren in de proeftuin
•             reduceren input van meststoffen en chemie.

Kringlooplandbouw

In de proeftuin worden diverse gewassen geteeld in een extensief bouwplan (1:6) waarbij gekeken wordt naar hoe veehouderij en akkerbouw elkaar kunnen versterken. Zo worden veldbonen geteeld ter vervanging van geïmporteerde soja in het rantsoen voor het melkvee. Wesdorp: ‘Verder proberen we te kijken naar het voerrantsoen om zo gezonde rijpe mest te produceren. Die dient dan weer als basis voor de bemesting van de gewassen. Daarnaast verwachten de we de komende jaren ook de revenuen te kunnen gaan merken van de ruimere vruchtwisseling in combinatie met veldbonen en grasklaver.’ Dit jaar is er na tweedejaars grasklaver een stikstofproef gedaan in het gewas aardappelen. Daarbij gaf het nul-object zeven procent minder opbrengst dan de gangbare referentie. Het was een eerste proefveld in aardappelen na grasklaver, waarbij er gekeken werd en gemeten is wat er met stikstof in de grond en in het blad gebeurt als je er niks bij brengt. Wesdorp: ‘Ik vind die opbrengstdaling meevallen. We willen dit experiment zeker herhalen. Daarbij willen we kijken of we met een kleine startgift van bijvoorbeeld vijftig kilo stikstof, het opbrengstverschil kunnen verkleinen.’

Stroken of kleine percelen

Ook wordt er nu twee jaar achtereen bokashi geproduceerd, 1.000 ton op 60 hectare. Dit gebeurt van bermmaaisel dat door het waterschap Hollandse Delta aangeleverd wordt. Of dit op lange termijn opbrengst verhogend werkt, kan nog niet gezegd worden. Verhoging van het gehalte aan organische stof in de bodem is echt iets van de lange adem. Wesdorps eerste indrukken zijn wel dat het bodemleven dankbaar is voor het verse organische materiaal. ‘Als ik nu onder de uitgestrooide bokashi kijk, zie ik duidelijk tekenen van een actief bodemleven. In ieder geval meer bodemleven dan voorheen.  Ik heb het idee dat het wel de goede kant op gaat.’ De polder is ingedeeld in meerdere kleine percelen van 39 meter breed, spuitboombreedte, om zo de biodiversiteit te vergroten in het gebied. Na elke zes percelen van 39 meter breed volgt een vaste natuurstrook van 12 meter breed. Daarvan wordt het maaisel tweemaal per jaar afgevoerd. De natuurelementen liggen op vaste plekken in de polder. Het grootste gedeelte bestaat uit inheems kruidenrijk hooiland. Daarnaast is er ook een patrijzenakker, flora-akker en een wintervoedselveld. 

Wesdorp spreekt liever van teelt op kleine percelen, dan van strokenteelt. Laatste wordt namelijk vooral geassocieerd met stroken van 3 of 6 meter breed. In de proeftuin wordt de biodiversiteit intensief gemonitord. Dit gebeurt voornamelijk door een groep enthousiaste vrijwilligers van de lokale natuurvereniging. Daarnaast geeft het Louis Bolk Instituut advies over de aanleg en het beheer van de natuurelementen. Het instituut ondersteunt ook de vrijwilligers, zo vertelt Wesdorp. ‘We werken het gehele jaar intensief samen om zo elkaar scherp te houden over de ontwikkelingen op gebied van biodiversiteit.’ Komend voorjaar komt het Louis Bolkinstituut met de eerste concrete cijfers over hoe die biodiversiteit zich in de eerste drie jaar van het project Proeftuin Van Pallandtpolder heeft ontwikkeld. Daarbij gaat het om boven- en ondergrondse metingen van biodiversiteit in gewassen en in natuurstroken. In de natuurelementen wordt ook de fauna gemonitord door Sovon. Wesdorp: ‘De afgelopen jaren is het aantal vogelsoorten al toegenomen in aantal en in aantallen broedpaartjes van onder andere de fazant, veldleeuwerik, gele kwikstaart en de graspieper.’

Geen blauwdruk

Tezamen ligt in de Proeftuin negen hectare aan natuurelementen. Vanwege het belang dat de gemeente Goeree-Overflakkee hecht aan de voorbeeldfunctie van en een uitstraling naar andere ondernemers vanuit de Van Pallandtpolder, geldt de pacht alleen voor de met cultuurgewassen beteelde zestig hectare. Remco Wesdorp hecht eraan te benadrukken dat in de polder géén blauwdruk wordt ontwikkeld voor een nieuwe vorm van akkerbouw. ‘Ik zie het eerder als is een zoektocht naar hoe het misschien anders zou kunnen.’Vanaf dag één werken de ondernemers intensief samen met het onderwijs. MBO Lentiz is het meest zichtbaar in de proeftuin, omdat zij daar meerdere proeven doen op allerlei gebieden. De leerlingen doen daar onder andere rassenproeven in aardappelen en voederbieten, met verschillende bemestingstrappen. Daarnaast zijn er ook groenbemesterproeven/ demoveldjes, én een grondbewerking-/ bemestingsproef in de plantuien. Remco Wesdorp geeft aan het dat het mooi is om te zien hoe de jongens en meiden zich zo inzetten en verantwoording nemen om de proefvelden te laten slagen. De leerlingen werken in groepjes waarbij iedere groep zijn eigen proefveld heeft. En meestal ook een begeleider uit de praktijk. Dat kan een teeltbegeleider van bijvoorbeeld de toeleveranciers CZAV of van Van Iperen zijn of een productspecialist van een plant-/zaaigoed leverancier. Wesdorp: ‘Ik moet zeggen dat ik echt wel onder de indruk ben van hoe het gaat; hoe serieus en zorgvuldig de leerlingen dit doen.’

Minder chemie

De vraag is of deze teelt op smalle percelen (stroken) een bijdrage levert aan de beoogde vermindering van het chemiegebruik. ‘Ja, dat denk ik wel’, zegt Wesdorp. ‘Kijk naar bijvoorbeeld de coloradokever. Als ik die vind in een strook, spuit ik daartegen in alleen die strook. In mijn gangbare bedrijf zou ik een heel perceel van tien hectare spuiten. In de Van Pallandtpolder willen we problemen meer perceelsgericht aanpakken. Dat kan in de hoeveelheid insecticide schelen. In overleg met het Louis Bolk-instituut hanteren we ook bij andere plagen schadedrempels. We kijken bij de middelenkeuze naar alternatieven, middelen die natuurlijke vijanden zoveel mogelijk sparen.’ Daarnaast is in samenwerking met Koppert B.V. geëxperimenteerd met het uitzetten van natuurlijke vijanden tegen luizen in veldbonen. Het gebruik van fungiciden zou in Wesdorps visie op termijn kleiner kunnen worden naarmate de weerbaarheid van de gewassen groter wordt door een betere bodemgezondheid. Om de plantgezondheid gerichter te sturen, monitoren de ondernemers intensief met grondmonsters en bladsapanalyses. Door deze data te verzamelen proberen ze meer op maat te bemesten, waarbij het streven is om weerbaardere planten te telen die minder stress- en ziektegevoelig zijn.

Compostthee

Afgelopen seizoen zijn in de Van Pallandtpolder ook ervaringen opgedaan met het toepassen van compostthee. Dat is een extract wat zelf gemaakt wordt, waarbij goede compost dient als basis voor het extract. Wesdorp: ‘De compostthee is eigenlijk een bom van ontelbaar veel soorten gunstige bacteriën en schimmels, die je met de veldspuit kan toedienen op het perceel. In de compostthee zit geen directe voeding. Wel zorgt het leven in deze thee ervoor dat er meer voeding wordt omgezet in de bodem. In 2023 hebben we voor het eerst hiermee gewerkt. In de plantuien was er een proef waarbij we tachtig procent minder fungicide hebben gebruikt ten opzichte van het traditionele perceel. De opbrengst en kwaliteit waren bijna gelijk. ‘Ook hier gaan we dus zeker mee verder’, zegt Wesdorp. ‘De komende jaren hopen we ook in andere gewassen ervaringen te krijgen wat het kan toevoegen.’

Vooruitblik

Aan duurzaam bodembeheer wordt mede invulling gegeven door minimale grondbewerking en door in te zetten op een hoger organisch stofgehalte. Voor de ondiepere grondbewerking werd voor het project een ecoploeg aangeschaft. Daarmee ging de ploegdiepte van 30 naar pakweg 15 centimeter. ‘Dat kan een bijdrage leveren aan een snellere opbouw van organische stof.’ Voor de komende jaren kijkt Wesdorp naar mogelijkheden om voor de aanpak van onkruid gangbare en biologische technieken te combineren. ‘Schoffelen tussen de rijen, eventueel spuiten in de rij. Met rijenspuiten kun je veel middel besparen ten opzichte van volvelds. Een spuitrobot zoals de Ecorobotix staat nog niet hoog op Wesdorps wensenlijstje. ‘Momenteel vinden we dat nog een stap te ver voor ons project. Al blijft het voor de toekomst een interessante mogelijkheid in bijvoorbeeld uien. Nu willen we eerst zaadonkruiden met een minimum aan chemie, maar wel volvelds aanpakken.’ Binnen de proeftuin willen de ondernemers verder werken aan de ambities die ze drie jaar geleden uitgesproken hadden. De verwachting is ook dat de natuurstroken steeds beter hun functionaliteit gaan krijgen, waardoor de populatie van natuurlijke vijanden toeneemt. Ook verwachten ze dat de biologie in de bodem steeds meer voor hen gaat betekenen. Geholpen door het toepassen van goede drijfmest en de bokashi.