‘Kijk niet naar de productiefste uien, maar naar de beste voor de consument’

Hendriks Luths experiment met zeer lucratieve, innovatieve, chemie-arme uienteelt en – vermarkting is mislukt. Maar de akkerbouwer blijft strijdbaar voor een landbouw waar ‘we weer duizend jaar mee vooruit kunnen’. Gebiedsgericht om verschillende maatschappelijke doelen te dienen. ‘Het ging fout omdat wij fouten hebben gemaakt.’

Hendrik Luth (62)heeft een akkerbouwbedrijf van 70 hectare in Wedde (Gr.). Samen met echtgenote Brenda en zonen Noah en  Aaron runnen ze het loonbedrijf Feunekes. Verder is er het Innovatiebedrijf Weddermarke. Het bedrijf zit op zowel zand- als kleigrond. Het bouwplan bevat voor de helft zetmeelaardappelen, verder suikerbieten, veldbonen en granen. Over het experiment met chemie-arme uienteelt kan Hendrik Luth kort zijn. Die teelt is mislukt. De Farmdroid-robot die de uien in clustertjes zaaide, heeft de 1,1 hectare vervolgens niet schoon kunnen houden. Het onkruid overwoekerde uien; uiteindelijk was er geen vermarktbaar gewas te oogsten. Tussen de rijen ging het met het onkruid nog wel, maar ín de rij heeft de robot veel laten staan. De bewegende schoffel raakte of de grond niet of ging er te diep door, waardoor de boel opstroopte.

Iets na half mei, kort na het zaaien van de uien, begon de Farmdroid met schoffelen. Het onkruidzaadrijke perceel lag onvoldoende vlak voor een goed resultaat.

Niet genoeg op gezeten

Luth pleit de Farmdroid vrij. Het ondermaatse resultaat wijt hij aan zichzelf. ‘Duidelijk is dat voor een goede schoffelwerking van de Farmdroid het perceel extreem vlak moet liggen. Dat was hier niet zo. Ten tweede heb ik er niet genoeg bovenop gezeten. Er zijn veel afstelmogelijkheden aan de machine. Was ik er vaker heen geweest, had het resultaat beter kunnen zijn. Of ik had er een camera op moeten zetten om op de telefoon te volgen hoe de schoffels werkten. Het ging fout omdat wij fouten hebben gemaakt.’ Los daarvan waren de clustertjes met uienzaadjes die de robot heeft weggelegd, Luth niet helemaal naar de zin. Daarbij was het ook een lastig perceel naast de boerderij, in die zin dat het zeer rijk aan onkruidzaden is. En de droogte speelde een rol. Er is nog wel wat geoogst, maar dat mag amper een naam hebben.

Het ging fout omdat wij fouten hebben gemaakt

Vast raster voor zaaien een schoffelen

De Farmdroid FD20-zaai- en schoffelrobot zaait volgens een voorgeprogrammeerd raster. Bij gewassen als suikerbieten en cichorei worden zaadjes individueel weggelegd, bij uien gaat het om clustertjes van 4 à 5 zaden. Direct na het zaaien (dus al voor opkomst) kan de robot met beweegbare schoffeltjes beginnen met wieden in de rij. De machine weet immers exact waar de zaadjes liggen.

Onderdeel in alternatief landbouwsysteem

Het experiment van Luth was niet enkel gericht op uitproberen hoe de Farmdroid zou functioneren. Het is slechts onderdeel van een zoektocht naar een alternatief landbouwsysteem. Hendrik Luth vindt dat de huidige Nederlandse akkerbouw te veel gericht is op alleen grootschalige teelten voor de grootafnemers als de industrie. Hij heeft een ander beeld voor ogen, namelijk dat van ruwweg driekwart van het akkerbouwareaal voor de industrie, vijftien procent voor kleinschaliger chemie-arme teelten voor de voedselvoorziening in de directe omgeving. De resterende tien procent van het areaal is in zijn visie dan ook bedoeld voor een dooradering van gebieden met natuur. ‘Ik ben benieuwd naar wat daarvan de mogelijkheden zijn.’ De Farmdroid zou een rol moeten spelen in de vijftien procent chemie-arme teelten voor de voedselvoorziening voor de nabije omgeving.

Hendrik Luth, Wedde-Blijham.

Niet bescheiden

Luth is bepaald optimistisch over hoe hij de producten uit de kleinschalige teelt regionaal zou kunnen vermarkten. Bij de aanvang in mei 2024 van de uienteelt zette hij tot veler verbazing meteen hoog in. ‘Stel nou eens dat je voor een goede, chemie-arm geteelde ui €2,50 of €3 per kilo direct bij de consument kunt krijgen. Dan ga je bij een opbrengst van dertig ton per hectare naar een omzet richting €100.000 per hectare.’ Het mislukken van het gewas heeft Luths verwachtingen begin december niet bescheidener gemaakt. ‘Stel 40 ton van €3 per kilo, dat is €120.000 per hectare. Minus €20.000 aan teeltkosten blijft er €100.000 over.’ Dat hem met zijn aannames naïviteit wordt verweten, tempert zijn enthousiasme nauwelijks. Zelfs het mislukken van de uien kan ook wel anders worden uitgelegd. ‘Er is meer dan alleen het verdienmodel van afzet van een zo grof mogelijke partij uien naar de handel. Veel mensen kiezen ook voor kleinere uitjes. Of die dan €3 of €0,50 per kilo moeten kosten, maakt hen niet zo veel uit.’

Regeneratief niet in de mode

In elk geval, vindt Luth, is het nodig dat meer akkerbouwers zicht bewust worden van de noodzaak de koers te verleggen naar een meer regeneratief, beter vol te houden landbouwsysteem. ‘De praktijk is weerbarstig. Regeneratief is nog niet in de mode. Wat je hier in Drenthe ziet, is dat telers vasthouden aan hun traditionele intensieve bouwplan. Bij wijze van spreken zouden ze hun hele bedrijf vol willen zetten met uien. Dat is niet de goede weg. Zo gaan we met ziektes Zeeland achterna. Kijk liever naar extensivering en betere rassen om minder te hoeven spuiten tegen ziekten en plagen. Niet kijken naar de productiefste uien, maar naar de beste uien voor de consument in de regio.’

Abemecs Farmdroid zaai- wiedrobot staat nog bij Luth in de schuur. Onduidelijk is of hij er in 2025 over kan beschikken.

Coöperatieve aanpak met ook vee

Hendrik Luth droomt van een coöperatieve aanpak waarin verschillende bedrijven – al dan niet samengevoegd tot één bedrijf – samen gewassen telen, maar ook melk, zuivel en vlees produceren voor de eigen bevolking. ‘Extensivering van de melkveehouderij zonder koeien in te leveren, past hier prima in. Net als een alternatieve, meer regionaal ingestoken varkenshouderij er in past. Gebiedsgericht om ook via min of meer aansluitende rustgewassen voor een dooradering van een groot gebied met natuur te zorgen. Een natuurlijke weg door ons cultuurlandschap.’ Luth zou graag beginnen om met vier à vijf bedrijven samen te werken – ook melkvee- en dan in een 1-op-6 rotatie aardappelen te gaan telen in plaats van 1-op-2. Om aan de slag te gaan met zijn aanpak, heeft hij bij de Provincie Groningen een Eip-subsidie aangevraagd (Europees Innovatie Partnerschap) en is bedoeld voor samenwerkingsprojecten gericht op het ontwikkelen van een duurzame en toekomstbestendige landbouw. ‘Een landbouw waar we weer duizend jaar mee vooruit kunnen.’

Uien met onkruid. Wat in het witte draadjes-stadium niet wordt geraakt, groeit door.