De huidige krapte op het energienet hoeft op zich nog geen reden te zijn terughoudend te zijn met de opwekcapaciteit op het boerenbedrijf. Dat zegt Andries Visser van Wageningen Plant Research. Hij is onderzoeker Stad Land relaties en coördinator van de Publiek Private Samenwerking (PPS) Energie & Landbouw. “Wat je op piekmomenten op het net maximaal kunt leveren hoeft niet beperkend te zijn voor hoeveel zonnepanelen je op je dak legt”, zegt Visser. Bovendien wordt het net de komende jaren fors  verzwaard.

In een voorbeeld gaat Andries Visser uit van een bedrijf in de categorie kleinverbruiker met een aansluiting van 3 x 80 ampère. “Dan kun je in pieken 55 kiloWattuur afnemen of aan het net leveren. Maar daarbuiten is meer leveren mogelijk. Stel je legt zes maal zoveel zonnepanelen, 6 x 55  = 330 kWh. Buiten de pieken kun je dan veel leveren. Bij veel zon zul je panelen moeten afschakelen, wat neerkomt op het weggooien van 100.000 kWh. Na pakweg 15 jaar heb je zo’n systeem terugverdiend.”

“Maar”, voegt Visser er meteen aan toe “stel dat je die 100.000 kWh binnen je bedrijf zelf zou kunnen benutten, dan wordt de terugverdientijd 5 jaar.”

Slimme mogelijkheden

Visser sprak maandagavond 9 mei op het webinar Energie, de kansen en mogelijkheden voor de landbouw. Het werd georganiseerd door de Nationale Proeftuin Precisielandbouw (NPPL) en Boerderij van de Toekomst. Daarbij ging het onder meer om slimme mogelijkheden om ook in geval van een op piekmomenten overbelast netwerk maximaal  te profiteren van op eigen bedrijf opgewekte energie. Terwijl aan er aan de ene kant flinke overheidsopgaven voor transitie van fossiele naar duurzame energie is het elektriciteitsnet daarop op veel plaatsen nog niet berekend. Nederland streeft voor 2030 naar 70% energie uit hernieuwbare bronnen; in 2050 moet dat 100% zijn. De prognose voor 2030 is dat het net tegen die tijd voldoende is verzwaard om het snel groeiende  aanbod van zon- en windenergie af te zetten, maar tot die tijd is volgens Visser vaak maatwerk nodig om de opgewekte elektriciteit maximaal van zonnepanelen op daken en van kleinere windmolens (25-35 meter) op landbouwbedrijven maximaal tot waarde te brengen.  

De potentie van de landbouw is groot. Tegenover de nationale opgave van een opwekking van 35 TeraWattuur (35 met 12 nullen) kunnen de daken van alle agrarische bedrijven bij pieken in de zomer al 11 TWh produceren. Met kleine windmolens erbij wordt het profiel nog beter.

Benutten van energie tijdens piekmomenten

Als mogelijkheden om, op piekmomenten in het net, op eigen bedrijf opgewekte energie te benutten noemt Visser

• Vervanging van dieselbrandstof door elektriciteit. Electrificatie van de heftruck, maar ook van beregenen; sowieso levert dat al een besparing op energiekosten, nog meer als het gaat om eigen productie. 
• Vergaander is elektriciteit te bufferen in de vorm van productie van waterstof om te verkopen of als brandstof voor waterstoftrekkers
• Elektrisch drogen/koelen/ventileren van landbouwproducten uien, aardappelen, bloembollen, wortelen
• Koelen van stallen in de zomer
• Het  drogen van vers gras ter vervanging van grasbrok/krachtvoer
• Warmtebuffering

Geen algemeen recept

Algemeen geldende recepten voor hoe individuele bedrijven het maximale kunnen halen uit zonne- of windenergie – of uit het gegeven dat prijzen voor elektriciteit in het verloop van de dag erg kunnen variëren zijn niet te geven. “Daarvoor is in specifieke situaties maatwerk nodig. Daar heb je een adviseur voor nodig.” Maar De Visser wil indicatief wel wat cijfers kwijt:

• Overschotten inzetten in de bewaring van aardappelen, uien of wortelen kan €1.000 tot €1.000 per jaar opleveren. Veel meer natuurlijk voor een bollenbedrijf dat nu 60.000 kuub gas per jaar verstookt.
• Koelen van een rundveestal geeft minder warmtestress en daarmee minder daling van de melkproductie bij hitte. Baten bij een doorsnee bedrijf €5.000 per jaar
• Dagelijks één à twee opraapwagens vers gemaaid gras drogen, als dan niet uit een warmtebuffer, besparing op krachtvoer €6.000 à €11.000 per jaar. (Vanzelfsprekend afhankelijk van voldoende beschikbaarheid van gras)

Dieseltractie vervangen door elektrische tractie

Op de vraag aan de deelnemers van het webinar naar hoe lang het nog duurt eer de helft van dieseltractie is vervangen door elektrische tractie is Visser minder optimistisch dan de deelnemers. Er blijken hoge verwachtingen over wat de komende 5 à 10 jaar gaan veranderen.  Expert Visser vindt dat ‘redelijk optimistisch’. Hij denkt dat het langer duurt. Sowieso is echt hulp van de overheid nodig in de vorm van subsidies. Ook Boerderij van de Toekomst kan hierin zeker een rol spelen. Samen met Acrres, het landelijk praktijkcentrum voor duurzame energie en groene grondstoffen., wordt bijvoorbeeld gekeken naar waterstofproductie voor bevoorrading van een eigen waterstofheftruck. Er wordt volop gekeken naar mogelijkheden om zonne-energie-opwekking en landbouw te combineren. Bijvoorbeeld door rechtopstaande zonnepanelen, panelen waaronder een gewas kan groeien, mobiele panelen.
Visser: “Bijvoorbeeld aan tractie op basis van waterstof wordt volop gewerkt. Wat je nu alleen ziet, is dat het een beetje een kip- en ei vraagstuk is. Voor waterstoftrekkers heb je waterstofproductie nodig. Om waterstof goed te kunnen inzetten, zijn waterstoftrekkers nodig. Om bij electrolysers en waterstoftractie een doorbrak te forceren, zijn overheidssubsidies nodig.  

Meer informatie:
Blog Waterstof: duurzame energieopslag en brandstof voor boeren