Humaan afvalwater zit vol nutriënten (zoals fosfor, stikstof, kalium) die deels in zuiveringsslib terechtkomen en na verbranding o.a. in wegen en cement verdwijnen. Is wat de mens dagelijks afscheidt, bruikbaar als meststof op de akker? Dat gaat de WUR (samen met Boerderij van de Toekomst) komende jaren onderzoeken. ‘Het zou toch prachtig zijn als we nuttige nutriënten niet onder het asfalt hoeven te stoppen.’ Het onderwerp circulair mestgebruik is onderdeel van de dialoogsessies tijdens de Future Farming & Food Experience, 25 mei Boerderij van de Toekomst Lelystad.

Hergebruik mogelijk?

Vroeger reed de mestkar door de straten. Zo gek was dat niet. Menselijke –nog niet ernstig vervuilde – mest was prima bruikbaar als voedingsstof voor de akkers. Die tijd zal niet terugkeren, de idee erachter misschien wel. Menselijke uitwerpselen zijn in de loop der jaren veel meer verontreinigd door bijvoorbeeld medicijnen, maar denk ook aan drugs. Vervuild en dus niet zo maar herbruikbaar. Die menselijke meststromen op de akkers hergebruiken is anno 2023 in Nederland ook verboden. Wim van Dijk, onderzoeker bij de WUR: ‘Al is dat in andere landen niet zo. In landen als Frankrijk en Groot-Brittannië bijvoorbeeld worden menselijke poep en urine gewoon in de landbouw gebruikt.’ Wat het eventuele vervuilingseffect ervan is, is onduidelijk. In Nederland vangen we in elk geval alle humane urine en ontlasting op en gaat, wat we in het toilet deponeren, rechtstreeks (sterk verdund met spoelwater waardoor terugwinnen van nutriënten sowieso lastig wordt) naar de rioolzuivering. Van Dijk: ‘Die halen het grootste deel van de stikstof en fosfor eruit, lozen via de effluenten een klein deel van de N en P in het oppervlaktewater en de rest eindigt in het zuiveringsslib dat wordt verbrandt. Het slib verdwijnt bijvoorbeeld onder wegen, of wordt verwerkt in beton en asfalt. Doodzonde want het zit vol bruikbare voedingsstoffen. Alles wat we eten en drinken en waar nutriënten inzitten en uitscheiden, gaat zo verloren.’ Hergebruik zou mooi zijn. Van Dijk: ‘Neem fosfor. Die grondstof is eindig in de wereld en op zeker moment op.. Het zou mooi zijn als we ook de menselijke kringloop van urine en ontlasting kunnen sluiten en nutriënten hergebruiken.’

Onderzoek

Daarvoor zet de WUR samen met Boerderij van de Toekomst komend jaar een meerjarig onderzoekstraject op. Dit in het kader van het project Kringloopsluiting van Nutriënten uit Afvalwater en Proceswater. Van Dijk waarschuwt voor te veel verwachtingen direct. ‘Wat we gaan doen, is eerst in veld, bakken of pottenproeven bekijken hoe verschillende bemestingsproducten uit menselijke uitwerpselen zich verhouden tot dierlijke mest en kunstmest. Zijn menselijke urine en feces net zo efficiënt op akkers? Hoe reageren gewassen er op? Werkt het even goed als dierlijke mest? Hierbij zal net als bij dierlijke mest ook moeten worden gekeken naar de risico’s van ammoniakemissie. Allemaal nog onbeantwoorde vragen. Dat gaat we dus onderzoeken. Daarbij zullen we ons eerst met name richten op producten uit urine en feces die partners in het project maken.’ De focus ligt hierbij dus op landbouwkundige aspecten. De problemen met aanwezige medicijnresten, drugs en zware metalen zijn daarmee nog niet opgelost. Je kunt dus niet zo maar (producten uit) menselijke urine en poep gaan gebruiken bij bewezen efficiency ervan voor hergebruik op akkers. Van Dijk: ‘Klopt. Dat is een heel ander traject. Hoe verwijder je de medicijnresten? En hoe verzamel je de urine en feces? Kan dit op de huidige manier of moet dat anders, bijvoorbeeld gescheiden inzameling van urine en feces. Dat laatste vergt een compleet nieuwe infrastructuur voor inzameling van afvalwater. Maar first things first. We gaan in ons onderzoek eerst kijken hoe hoog de efficiency is van nutriënten uit menselijke urine en feces  in de akkerbouw. Het zou toch prachtig zijn als we nuttige nutriënten niet onder de weg hoeven te stoppen.’