Webinar bodemverdichting: de kijkersvragen beantwoord

Bij het webinar ‘Bodemverdichting: voorkomen is beter dan genezen’ georganiseerd door NPPL en Boerderij van de Toekomst van 7 december werden door de in totaal meer dan zevenhonderd kijkers vragen gesteld die tijdens de uitzending niet aan bod kwamen. Bodemdeskundige Derk van Balen van Wageningen University & Research heeft deze vragen alsnog beantwoord.

Bodemverdichting in diepere lagen

Hoe komt het dat bij gebruik van brede banden er in de bovenlaag van de bodem minder verdichting optreedt dan in diepere lagen?

“Bodemverdichting heeft uiteindelijk altijd te maken met de asdruk. Brede banden hebben een groter oppervlakte en laten daardoor bovenin de bodem iets minder snel verdichting zien, terwijl die er wel degelijk is. Tegelijkertijd is er onderin wel verdichting. Met smalle banden zie je in de toplaag al gelijk een verdichting ontstaan. Dat komt vanwege het kleiner contactoppervlak, maar ook bij smalle banden is er beneden wel verdichting.”

Bandenspanning

Is -bij dezelfde aslast- de bandenspanning belangrijker dan de breedte van de banden om bodemverdichting te voorkomen?

“De bandenspanning is inderdaad belangrijk. Maar wanneer het om dezelfde aslast gaat, is een brede band belangrijker voor de bodem omdat deze met een lagere bandenspanning gebruikt kan worden. Banden en bandbreedtes zijn sterk verbeterd zijn in de afgelopen jaren, waardoor ze een groter contactoppervlak hebben. Alleen wordt dan de wiellast of aslast vaak ook verhoogd, zodat een combinatie uiteindelijk op relatief hetzelfde niveau zit qua bodemdruk als voorheen. Wanneer je echter met een zelfde aslast rekent, kun je met meer bandbreedte de effecten van bodemverdichting meer tegengaan dan met alleen het aanpassen van bandenspanning.”

Strokenteelt

Is er onderzoek gedaan naar bodemverdichting in strokenteelt en wat is het effect naast de sporen?

“Ja. In onderzoek van de afgelopen tijd heb ik gezien dat bij strokenteelt de verdichting in rijpaden hoger kan zijn, al ligt het er natuurlijk wel aan hoe strokenteelt wordt uitgevoerd. Wie bijvoorbeeld een graangewas naast aardappelen verbouwt, moet voor beide gewassen onder meer onkruid bestrijden, zaaien en oogsten. Het land wordt dan dubbel bereden. Dat is voor de bodem niet gunstig en dus een nadeel van strokenteelt wanneer deze in smalle stroken word toegepast.” Van belang is om de machinegewichten zo laag mogelijk te houden om verdichting van de vaste rijpaden te beperken.

Gaten boren

Wat zijn de eerste resultaten van de proeven met gaatjes boren in verdichte grond en hoe maak je dit toepasbaar?

“Ik kan niet nog niet al te veel over zeggen, omdat het onderzoek nog loopt, maar wat we op basis van een proef met kleigrond tot nu toe vooral zien is dat grote gaten boren meer effect lijkt te hebben dan kleine gaten. Ook lijkt het erop dat gaten vullen met compost meer resultaat geeft dan vullen met zand. De oplossing is wellicht ook meer geschikt voor een plaatsspecifieke behandeling, dus voor aanwijsbare plekken waar verdichting optreedt, dan voor een heel perceel. We onderzoeken nu ook hoeveel gaten er per vierkante meter geboord moeten worden.”

Tracks

Leidt het gebruik van tracks (rupsbanden) niet tot forsere bodemschade door het draaien?

“Je kan door gebruik van tracks vanwege het draaien op de kopakker inderdaad meer bovengrondse verdichting (versmering) hebben, maar daar zijn kopakkers ook enigszins voor bedoeld. Er is dus wel een risico, met name door gebruik van rupstrekkers. Met meer ‘sturende tracks’ is er minder kans op zo’n effect.”

Vochtgehalte bodem

Gebeurt bodemverdichting voornamelijk als de bodem te nat is?

“Ja, dat kan ik bevestigen. Bodemverdichting heeft alles te maken met draagkracht. En het is ook afhankelijk van vocht. Het zou mooi zijn als we bijvoorbeeld met het project Boerderij van de Toekomst meer handvaten kunnen uitwerken voor het gebruik van machinecombinaties en tracks in combinatie met vochtgehaltes. Door het gewicht van je machines met vochtigheid van het perceel te berekenen kun je als boer weten wanneer je risico loopt op verdichting.”

Groenbemesters

Wat kunnen akkerbouwers doen als er geen groenbemester meer mogelijk is om de bodem te verbeteren, zoals met late gewassen witlof en knolselderij?

“Bij dat voorbeeld wordt het héél lastig. Die gewassen zijn namelijk zo laat dat je geen groenbemester meer kan zaaien. Toch is de grens van groenbemesters door de jaren heen wel wat opgeschoven. Maar om eerlijk te zijn, zie ik voor knolselderij en witlof op korte termijn geen haalbare oplossing. Het devies is dan om in zijn algemeenheid zo nauwkeurig mogelijk om te gaan met bodemdruk. Werk dus met lichte machines, denk aan de bandendruk en gebruik bandendrukwisselsystemen.. Daarmee kun je toch een eind komen.”

Squadron

Is de inzet van een squadron, oftewel lichte autonome landbouwmachines met tracks, de toekomst?
“Daar komt ook een economische afweging bij kijken. Arbeid is duur in verhouding met de productprijs die akkerbouwers krijgen. Er wordt serieus gekeken naar robots, om te besparen op de arbeidskosten. Ik spreek soms akkerbouwers die wel van hun grote voertuigen af willen, maar gewoon niet de mensen hebben om op kleine trekkers te tijden. Toch denk ik dat we wel naar kleiner en lichter toe moeten. Met uitgekiende constructies en misschien wel 3D-printers valt veel winst te behalen. Soms denk ik wel: moeten landbouwmachines écht zo zwaar zijn?”