Webinar klimaatverandering: pas op je bodem!

Ja, nieuwe rassen kunnen helpen. Beter watermanagement ook. Maar toch was de belangrijkste conclusie in het webinar Klimaatverandering (hoe stellen we de oogst zeker in een veranderend klimaat): wees zuinig op je bodem!

Akkerbouwer Ger Evenhuis hoefde maar naar 2023 te kijken om aan den lijve te hebben ervaren dat klimaat verandert. ‘We hebben niet alles kunnen oogsten en de rest onder zware omstandigheden.’ Ook collega akkerbouwer David de Wit ervaarde hoe lastig omstandigheden zijn, al kropen ze in 2023 in de kleigronden van West-Brabant door ‘het oog van de naald’. ‘Aan het einde van de oogst gingen de ruiterwissers aan, en die zijn niet meer uit geweest.’ Ze zijn inmiddels op het akkerbouwbedrijf wel actief bezig met watermanagement om water vooral te houden op de plek waar het valt. Uit de online polls tijdens het webinar bleek ook dat natte omstandigheden (zowel bij zaaien als oogst) als grootste bedreiging voor de boer worden gezien.

Bodemverdichting

WUR-expert Wijnand Sukkel ging in zijn webinar-toelichting ook in op waterbeheer. Hij pleitte voor meer aandacht voor ondergrondse opslag van water. ‘We moeten overtollig water ook weer niet te snel willen afvoeren, want in tijden van droogte hebben we water weer nodig.’ Ja, dat kost investeringen, maar per saldo kan de opbrengst wel eens hoger zijn bij goed watermanagement. Ander belangrijk, en vaak vergeten issue, is volgens Sukkel bodemverdichting. ’45 % van de bodem in Nederland heeft een hoog risico op bodemverdichting.’ En dat heeft grote gevolgen voor waterbeheer en ook de opbrengsten. We rijden veelal met te zwaar materieel op de akkers. Andere problemen die Sukkel aansneed waren: verzilting, zeespiegelstijging, nattere winters, droge zomers, ziektes en grote variaties in opbrengst.

Zuinig zijn op de bodem

Sowieso was de conclusie aan tafel (maar ook uit de polls) dat we zuinig moeten zijn op de bodem. Uiteindelijk bepaalt, hoewel er veel variabelen zijn, de kwaliteit van de bodem in hoge mate de opbrengst. Ger Evenhuis zei onder meer dat hij ook in de winter het land steeds groener laat met groenbemesters om zo de bodem te verrijken. Webinar host Pieter de Wolf (Boerderij van de Toekomst) wilde weten of je als boer kunt werken met klimaatscenario’s. De tafel leek dat ingewikkeld. Uiteindelijk moet de boer toch plaats- en momentspecifiek ingrijpen. Sukkel: ‘Maar pluk vooral toch laaghangend fruit. Dat kan al helpen.’ Dus rijd met lagere bandendruk, gebruik vaste rijpaden, ploeg niet in de voor en werk met meerdere rassen en misschien een korter groeiseizoen. Andries Middag van de VAVI is over dat laatste wel wat genuanceerder. Met een langer groeiseizoen kunnen gewassen volgens Middag bijvoorbeeld ook meer nutriënten benutten, waardoor het risico op uitspoeling afneemt.  Wijnand benadrukte dat stikstofbenutting vooral gebaat is bij een goede bodemstructuur, waardoor gewassen diep wortelen en nutrienten uit diepere lagen opnemen. En gebaat met een tijdige oogst, waarna je een geslaagd vanggewas kunt telen. Die late oogst is een risico voor de bodemstructuur en er kan soms geen vanggewas meer gezaaid worden. Belangrijker vindt Middag misschien nog wel dat de akkerbouw een verhaal moet vertellen over wat Nederland allemaal doet op het terrein van voedsel verbouwen. ‘Anders worden we misschien wel te makkelijk afgescheept als sector. Staan we als laatste in de rij als er waterschaarste is. We moeren zowel zuinig zijn op onze bodems als op onze telers. Want die zijn van hoge kwaliteit. Kijk naar wat we hebben opgebouwd en hoe we het kunnen verwaarden.’